بررسی مبانی تأویل آیات الأحکام در تفسیر بیان السعاده ی سلطان علیشاه گنابادی

پژوهش حاضر به منظور بررسی مبانی تأویل آیات الأحکام در تفسیر بیان السعاده ی سلطان علیشاه گنابادی انجام گرفته است. مبانی و اصول تأویل در اثر مذکور بر چند اصل استوار است که عبارتند از: قرآن شناسی، انسان شناسی، خداشناسی و معاد شناسی. پس از بررسی های مختلف مشخص گردید تأثیر مبانی ای که ذیل هر کدام از عناوین فوق قرار می گیرند در تأویلات مفسّر از آیات الأحکام گوناگون بوده است. برخی از آنها تأثیر زیادی را در این تأویلات داشته اند در حالی که تأثیر برخی دیگر، بسیار اندک بوده است. مذهب تشیع که در باور گنابادی با عقاید عرفانی عجین شده است نقش بسزایی را در تأویلات وی از این آیات داشته است. اعتقاد به ائمه(علیهم السلام)، بهره مندی از روایات آن بزرگان و تقیّد به اصول و عقاید شیعه را می توان در بسیاری از تأویلات وی مشاهده کرد. در میان تمام مبانی یافت شده مبنای "ولایت" را می توان به عنوان موثرترین مبنا در تأویلات گنابادی از آیات الأحکام به شمار آورد. رنگ عرفانی تفکرات شیعی گنابادی باعث شده است تا گاهی این مبانی تفاوتهایی با تفکرات جریان اصلی شیعه داشته باشند. در این پژوهش تلاش شده است تا ضمن بیان مبانی مورد استفاده ی گنابادی در تأویلاتش از آیات الأحکام، نظرات دیگر مفسران و عرفای اسلامی نیز در حد امکان بیان گردند تا علاوه بر روشن تر شدن مطالب، شباهت ها و تفاوت های میان مبانی تأویل در تفسیر بیان السعاده و آثار دیگر نیز نمایان گردد.